6.อริยสัจ ๔ (มรรคสมังคี)

๑ ทุกข์  (ความทนอยู่ไม่ได้  ทนไม่ได้  เป็นเหตุทำให้ความไม่สบายกายใจเกิดขึ้น) ๒ สมุทัย (ความไม่เที่ยง = อนิจจัง ความแปรเปลี่ยน  สลายไป = อนัตตา ความบกพร่องต่างๆ  ความบกพร่องทางด้านจิตใจ   เป็นเหตุทำให้ตัณหาเกิดขึ้น) ๓ นิโรธ (ความสมบูรณ์  ,  ความพอตัวของจิต  ความอยากจึงหมดไปฯ  ทำให้เกิดความดับทุกข์)  ๔ มรรค  (ทางสู่ความดับทุกข์ มัชฌิมาปฏิปทา (มรรคมีองค์ ๘ ทางสายกลาง) จึงไม่เป็นธรรมที่ล้าสมัย)

๑ สัมมาทิฎฐิ (ความเห็นชอบ) ๑.๑  ความเห็นชอบทั่วไป บาปมี และบุญมี ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว ๑.๒ ความเห็นชอบในกลุ่มของนักปฏิบัติผู้พิจารณา โดยกำหนดพิจารณากายเห็นว่าเป็นสิ่งไม่เที่ยง ไม่ควรประมาทนอนใจและหาวิธีแก้ไขเพื่อให้พ้นไปจากทุกข์ ๑.๓ ความเห็นชอบในธรรมที่ประณีต คือเห็นชอบในอริยสัจ ๔ ว่าเป็นของจริงอีกแบบหนึ่ง

๒ สัมมาสังกัปโป (ความดำริชอบ ความคิดชอบ) ๒.๑ คิดในการไม่เบียดเบียน ๒.๒ คิดไม่พยาบาทปองร้าย ๒.๓  คิดเพื่อพ้นไปจากทุกข์

๓ สัมมาวาจา (วาจาชอบ) ไม่พูดปด ไม่พูดส่อเสียด ไม่พูดคำหยาบ ไม่พูดเพ้อเจ้อ ๓.๑ วาจาชอบที่กล่าวทั่วไป ๓.๒ วาจาชอบที่กล่าวตามสุภาษิตไม่เป็นพิษภัยแก่ผู้ฟัง กล่าวมีเหตุผลน่าฟังจับใจ กล่าวสุภาพอ่อนโยน ๓.๓ วาจาชอบยิ่ง คือกล่าวสัลเลขธรรม (เพื่อฆ่ากิเลสอย่างเดียว)

๔ สัมมากัมมันโต (การงานชอบ) ๔.๑ การงานชอบทั่วไปประการหนึ่ง เช่น การงานที่ทำโดยชอบธรรมและไม่ผิดกฎหมายบ้านเมือง ๔.๒ การงานชอบโดยธรรมประการหนึ่ง เช่น การให้ทานรักษาศีล ภาวนา เดินจงกรมและทำข้อวัตรต่างๆฯ

๕ สัมมาอาชีโว (อาชีพชอบ เลี้ยงชีพชอบ) ๕.๑ การแสวงหาอาชีพโดยชอบธรรม ๕.๒ การพิจารณาเป็นธรรม จะนำอาหารคือโอชารสแห่งธรรมเข้ามาหล่อเลี้ยงหัวใจให้มีความชุ่มชื่นด้วยความฉลาดแห่งปัญญา

๖ สัมมาวายาโม   (ความเพียรชอบ)   ๖.๑ เพียรระวังอย่าให้บาปเกิด

ขึ้นในสันดาน ๖.๒ เพียรทำลายบาปที่เกิดขึ้นแล้วให้หมดสิ้นไป  ๖.๓ เพียรรักษากุศลที่เกิดขึ้นแล้วอย่าให้เสื่อมไปและพัฒนาให้เจริญยิ่งๆขึ้น  สรุปคือความเพียรที่ประกอบด้วยปัญญา วิธีการที่ถูกต้องแม่นยำ จังหวะที่ควรเร่งก็เร่งเต็มที่   จังหวะที่ควรพักก็ต้องพัก   ลดความเพียรแล้วเปลี่ยนอิริยาบถ มีความปลอดภัย   สถานที่เหมาะสม    มีกัลยาณมิตรคือครูอาจารย์แนะนำ

ปฏิบัติให้สม่ำเสมอด้วยหลักมัชฌิมาปฏิปทา    เมื่อมีความพอเพียงนิโรธก็

จะเกิดขึ้นอย่างสมบูรณ์และทำให้ความทุกข์ได้หมดสิ้นไปจากใจ

๗ สัมมาสติ  (สติชอบ)  สติปัฏฐาน ๔   คือสติกำหนดพิจารณากาย

เวทนา จิต ธรรม ในที่นี้จะยกเอาสติกำหนดพิจารณาจิต  (ผู้รู้)  นำมาแสดงพอให้เป็นที่เข้าใจ  เมื่อจิตสงบเพ่งเบาๆที่ฐานของจิต  มโนภาพนึกให้สลายแยกออกตามเข้าไปเรื่อยๆ ไม่ต้องละเอียดมาก   (โดยอนุโลมปฏิโลม)   ด้วยความมีสติตัวรู้ตามตลอด (สัมมาสติ)  แรกเริ่มปฏิบัติสติตามไม่ทันไม่ต้องกังวล ปฏิบัติให้สม่ำเสมอแล้วจะเกิดความชำนาญ (ดูหน้า ๓๖ – ๓๗ เพิ่ม)

๘ สัมมาสมาธิ (สมาธิชอบ) คือสมาธิที่สัมปยุตด้วยสติปัญญา ไม่ใช่สมาธิแบบหัวตอ (สงบอย่างเดียวไม่ออกทางปัญญา) สัมมาสมาธิ เมื่อจิตสงบมีสติรู้อยู่ในองค์สมาธินั้นแล้วเพ่งเบาๆไปในที่ตั้งของจิต เช่น ที่หน้าผากฯ มโนภาพนึกกำหนดให้สลายแยกออกตามเข้าไปเรื่อยๆ ไม่ต้องละเอียดมาก โดยอนุโลมปฏิโลม จิตจะเป็นวิปัสสนาโดยอัตโนมัติ เรียกว่าการพิจารณาจิต (ผู้รู้) ออกทางปัญญา พิจารณาไตรลักษณ์ ทำให้สม่ำเสมอ เมื่อมีความพอเพียงนิโรธก็จะเกิดขึ้นอย่างสมบูรณ์ = มรรคสมังคี = ความพอเพียงของมรรค = สอุปาทิเสสนิพพานฯ (ดูภาวนาหน้า ๑๐ เพิ่มเติม)

ในองค์มรรค (มัชฌิมาปฏิปทา , ทางสายกลาง , ความพอดี , ความพอเพียงฯ) นั้น  เห็นชอบ  ดำริชอบ  สงเคราะห์เข้าเป็นปัญญาสิกขา  วาจาชอบ  การงานชอบ   เลี้ยงชีวิตชอบ   สงเคราะห์เข้าในศีลสิกขา   เพียรชอบ  ระลึกชอบ  สมาธิชอบ  สงเคราะห์เข้าในจิตตสิกขา   พระพุทธองค์ท่านได้ทรงตรัสไว้ว่า “ ภิกขู สัมมา วิหะเรยยุง อะสุญโญ  โลโก  อะระหันเตหิ  อัส

สะฯ ตราบใดที่ยังมีผู้ปฏิบัติในมรรคมีองค์ ๘ โดยชอบ (สัมมา) แล้ว โลกนี้ก็จะไม่ว่างเว้นไปจากพระอรหันต์ฯ ” (มหาปรินิพพานสูตร ๑๐ / ๑๔๕
)


สายตรงพ้นทุกข์ (ทางลัด) โดย พระ สุปัญญา ธนปัญโญ